Afetlerin Yeni Yürüyen Kahramanı: Hyundai ELEVATE

Hyundai CES 2019'da yeni bir araç tanıttı. Doğal afetlerde kullanılmak amacıyla tasarlanan bu aracın tekerlekleri 360 derece dönebiliyor ve yürüyebiliyor.

Hyundai yaptığı değişik tasarımlarla dikkatleri üzerine çekmeye devam ediyor. Son tanıtılan tasarım ise Hyundai ELEVATE isimli bir araba. Araba demek biraz az kalır çünkü bu araba tekerlekleri üzerinde yürüyebiliyor veya istenildiğinde yükseklere çıkabiliyor. Daha çok afetlerde ve kazalarda kullanılma amacıyla yapılan ELEVATE 360 derece dönebilen tekerleklere de sahip. Süspansiyon modu kapalı olduğunda otoyolda kullanılabilir hale geliyor. Gerektiğinde süspansiyon modu açılarak zorlu arazilerden geçiş sağlanıyor. 

Robotik bacaklara sahip ELEVATE ileri geri sağa sol geniş serbest açılarla manevra kabiliyeti yaparken diğer yandan normal tekerleklerin yaptığı bütün işlevleri de gerçekleştiriyor. Gerektiğinde zıplayabiliyor veya tırmanabiliyor. Hyundai bu aracında robot teknolojisi ile otomobil endüstrisini güzel bir şekilde harmanlamış. Aracın elektrikli üretilmesi düşünülüyor. Seri üretime geçmesi halinde doğal afetlerde veya kazalarda insanların ölüm oranlarında önemli ölçüde düşüş yaşanacağını belirtelim. Şimdilik bu kadar. Gelecek yazılarda görüşmek üzere..

Geleneksel Yapılar #4 Kil Tuğlalardan Beton Kemerlere

Tuğla binlerce yıldır kullanılıyor. Antik Yunan tapınakları kerpiç tuğladan yapılmış, çatıları sazla kaplanmıştı. Erken döneme ait, daha sade Mısır mezarlarının bazıları da kerpiç tuğladan yapılmıştı. Bu tür tuğlalar, çamur harçla örüldükleri için neredeyse her yerde kullanılmıştır. Üstelik taşa göre hem kullanımı kolaydır hem de daha ucuzdur.

Kil, tuğla biçimi verilerek güneşte kurumaya bırakılırdı. İnsanlar zamanla tuğlanın fırında yüksek derecede ısıtılmasıyla daha sert ve dayanıklı hale geldiğini fark etti. Tuğlanın boyutlarında ve şeklinde de gelişme kaydedildi. Başlarda tuğlalara elle ekmek somunu şekli veriliyordu. Ancak zamanda yapı ustaları fırında daha iyi pişmeleri için tuğlaları kalıpla daha küçük ve düzgün şekillerde yapmanın daha verimli olduğunu fark etti.

Bizanslı, ardından da Avrupalı yapı ustaları tuğlayı dış cephe için dekoratif bir malzeme olarak gördü. Romalılar ise tuğlayla yaptıkları binaları taş, mermer ya da çoğunlukla betonla kapladılar. Dayanıklı ve çok amaçlı kullanıma uygun olan betonun Roma mimarisi üzerinde etkisi büyüktür.

Kemer, tonoz ve kubbe

Taşın geniş açıklıkların geçilmesinde kullanılmasını sağlayan en önemli gelişme kemer yapımı olmuştur. Hem Mısırlılar hem de Romalılar yapılarda kemer kullanmıştır. Ancak kemeri gerçek anlamda geliştirenler Romalılardır. Yunanlar sütunlarının ihtişamıyla iftihar ederken Romalıların kemerden yararlanmaları sütun ve düz kirişe başvurmaksızın geniş açıklıkları taş ve betonla geçmelerini olanaklı kılmıştır.

Günümüze kadar ayakta kalmış en etkileyici Roma kemerlerinden biri Fransa'nın Nimes kentinde bulunan Pont du Gard üç kat kemerden oluşur. Roma'daki Kolezyum, kemerin güzel bir kullanımını sergileyen başka bir örnektir. Yaklaşık MS 75'te yapılmış olan bu anfitiyatro dört kattan oluşuyordu. İlk üç kattaki bağımsız kemerler Romalıların yüksek binaların ağırlığını taşıması için kemerden nasıl yararlandığını gösterir.

Kemerle ilgili ilkeler tonozda da geçerlidir. Tonoz aslında bir tünel oluşturacak şekilde uzatılmış kemerlerdir. Tonoz geleneksel kolon-kiriş sistemiyle oluşturulmuş yapılardan çok daha geniş açıklıklı mekanların üzerini kaplayabilir. MÖ 700 gibi erken bir dönemde Mezopotamya'da kullanılan tonoz, Romalılar tarafından biraz geliştirildi. Ancak beşik tonozların ya güçlü payandalara ya da ağırlıklarını taşıyacak çok kalın duvarlara ihtiyaç vardı. Bu sorun MÖ 1.yüzyılda çapraz kemerli tonozun geliştirilmesiyle kısmen çözüldü. Tonoz yüzeylerinin birbirini kestiği yerde oluşan hatta tonoz kaburgası adı veriliyordu.

Kesişme noktalarında yoğun payanda desteği daha ince duvarların yapılmasını sağlıyordu. Tonoz yapma sanatı yüzyıllar boyunca yavaş yavaş gelişti ve 16.yüzyıl Avrupa katedrallerinde zirveye ulaştı. Bu dönemde birbirlerine kenetlenen tonoz, kemer ve uçan payanda (Payanda olarak kullanılan yarım kemer) sistemi göz alıcı etkiler bırakacak şekilde kullanılmaya başlandı.

Orta Çağ Avrupası'nda yeniden canlanan bir başka Roma yapısı kubbeydi. İlke olarak kubbe dairesel bir kemer işlevi görmekteydi. Ağırlığın fazla olması, yatay kuvvete karşı koyabilmek için taşıyıcı duvarların çok kalın olmasını gerektiriyordu. Örneğin 2.yüzyılda inşa edilmiş olan, Yunanistan'daki Pantheon'un 45 metrelik kubbe açıklığını taşıyabilmesi için 6 metre kalınlığında duvarlara ihtiyaç duyuldu. İtalyan mimar Flippo Brunelleschi 1432'de Floransa Katedrali'nin kubbesinin tabanına kaburgalar yerleştirerek bu sorunu ortadan kaldırdı. İngiliz mimar Christophe Wren'in 1710'da tamamladığı St. Paul Katedrali'nin aynı nedenle zincirle kuşatıldı.

Ancak dünya, Roma İmparatorluğu'nun çöküşü ile 1300 yıl kadar sonraki Sanayi Devrimi arasındaki dönemde inşaat teknikleri açısından çok fazla yenilikle tanışmamıştır. Ta ki inşaat sektörünü kökten değiştirecek olan yeni demir ve çelik üretim yöntemlerinin keşfine kadar.

18.yüzyılda bile inşaatçıların kullandığı tekniklerin çoğu, yüzlerce hatta bazı durumlarda binlerce yıl evvel yaşamış atalarınınkine benzer tekniklerdi.
Burada Geleneksel Yapılar adlı yazı serimizin sonuna geldik. Umarım yazı serimi beğenerek okumuşsunuzdur. Duygu ve düşüncelerinizi bize yorum olarak belirtebilirsiniz. İyi günler

Kaynak: Tübitak 

Geleneksel Yapılar #3 Eskinin Muhteşem Yapıları

Çıkarması ve taşıması çok pahalı olduğundan taş genellikle devlet ve kraliyet binalarında kullanılırdı. Taştan inşa edilmiş en tanınmış tarihi yapı Mısır'ın Giza kentinde yer alan Firavun Keops'un Büyük Piramidi'dir. 4000 yılı aşkın süre önce inşa edilmiş olan piramit 147 m gibi inanılmaz bir yüksekliğe sahiptir ve ABD'deki Özgürlük Heykeli'nden 54 m m daha uzundur. Orta Amerika'da da benzer piramitler yapılmıştır. Bunlar MÖ 900 civarında Olmekler, Toltekler ve Mayalar gibi uygarlıklar tarafından inşa edilmiştir. 

Tapınakların çoğu sık yağmur ormanlarının ortasında kurulmuştur. Mısırlı muadilleri gibi, bu inanılmaz yapıları inşa edenler de çok basit aletler kullanmışlardır.Antik Yunan duvar ustaları da çok yetenekli insanlardı. Taş blokları inşaat alanında birbirlerine uyacak şekilde kesip yerleştiriyor, bloklar arasında kalan boşlukları küçük parçalarla dolduruyorlardı.

Afrika'da etrafı duvarla çevrili tarihi Büyük Zimbabwe şehri 1200 ile 1450 yılları arasında taştan inşa edildi. Kent en canlı döneminde 20.000 kişilik nüfus barındırıyordu. 24 hektar büyüklüğünde bir alana yayılan Büyük Zimbabwe'nin sakinleri, kil ve granit çakıl parçaları karışımından yaptıkları saz damlı kulübelerde yaşıyordu. Kentin duvar kalıntılarından yapım ustalarının harç kullanmadan giderek daha yüksek ve daha sağlam duvarlar örmeyi öğrendikleri anlaşılıyor. Eski duvarlar farklı şekillerde taşlar kullanılarak eğri büğrü örülürken aynı boy ve şekilde kesilmiş taşların kullanıldığı daha yeni duvarlarda işçiliğin kusursuz olduğu görülüyor.

Tarihin en etkileyici taş yapısının Çin Seddi olduğu iddia ediliyor. Yapının tam olarak ne zaman inşa edildiğini söylemek güç ancak yekpare bir duvar örme girişiminin tarihi MÖ 3.yüzyıla kadar gidiyor. Taşın bol olduğu Çin'in doğusunda iç kısımları molozdan yapılan duvarın dışı taşla kaplanmıştır. Taşın kıt olduğu batıda ise duvarlar yöre toprağının suyla karılmasıyla yapılmıştır. Karışım iki ahşap kalıp arasında sıkıştırılıyor ve kuruyup sertleşene kadar bekletiliyordu.

Kaynak: Tübitak 

Geleneksel Yapılar #2 Gelişim Süreci

İnsanlar dünyanın farklı bölgelerinde, kullanılabilecekleri farklı yapı malzemeleri bulmuştur. Bu da inşa ettikleri yapıların özelliklerini büyük ölçüde etkilemiştir. Örneğin Irak'ın güneyindeki bataklıklarda bulunan kamışlar ve çamur, uzun dikmelerin yapımında kullanılmıştır. Dikmeler yere birbirine paralel iki hat olarak kazılmış çukurlara gömülürdü. Tepeleri bükülüp karşılıklı olarak birbirine bağlanır, bütün bina bu kamış hasırla kaplanırdı. Bu teknik 6000 yıldır kullanılıyor.

Kerestenin bol olduğu İskandinavya, İsviçre Alpleri ve Himalayalar gibi bölgelerde ise insanlar evlerini ahşaptan yapmayı şeçmiştir. Bu iş için özellikle çam, köknar ve kayın gibi uzun düz gövdeli ağaçlar uygundur. Bu bölgelerdeki çantı kulübeler uzun tomrukların yanları düzleştirilerek ve uçları kesilerek birbirine tutturulmasıyla yapılır. Buralarda günümüzde de evler çoğunlukla ahşaptan yapılıyor.

Taş yapılar

Taş kullanılarak inşa edilmiş binalar taşın sert ve dayanıklı olması nedeniyle çok sağlamdır. Bazı taş binaların tarihi MÖ 2770 yılına kadar uzanır; yani söz konusu binalar neredeyse 5000 yıldır ayaktadır. Taşı çok görkemli bir şekilde kullanan uygarlıklardan biri de Eski Mısır uygarlığıdır. Mısırlılar ocaklardan taş çıkarırken kayayı dikdörtgen bloğun beş yüzü ortaya çıkana kadar kazmayla yontuyor, sonra blogun kayaya bağlı altıncı yüzü boyunca delikler açıyor, deliklerin içine ahşap kamalar yerleştiriyorlardı. Bu kamalar ıslatılınca genişliyor ve bloğu kayadan koparıyordu.

Duvar ustaları tokmak ve keski kullanarak bloğu düzgün bir dikdörtgen haline getiriyor, mastarla, gönyeyle ve çekülle yaptıkları işi kontrol ediyorlardı. 

Çekül, yüzeylerin dikey olup olmadığını anlamak amacıyla kullanılan, ucuna kurşun parçası bağlanmış iptir. Bu türden basit aletler Sanayi Devrimine kadar kullanılmıştır.

Kaynak: Tübitak

Geleneksel Yapılar #1 Taşınabilir Evler

İnsanlar tarihin başlangıcından beri binalarını yaşadıkları çevrede bulunan malzemelerden yapmıştır. Makinelerin icat edildiği 200 yıl öncesine kadar inşaat malzemeleri yalnızca kas gücü kullanılarak yapılıyor ve taşınıyordu.

Günümüzde pencereli, kiremit çatılı birçok bina tuğla, çelik ve beton kullanılarak inşa ediliyor. Ne var ki insanlığın ilk çağlarında insanlar ilkel aletler kullanarak ot, çamur ve dal gibi kolayca bulunan malzemelerden geçici barınaklar yapıyordu. Çoğu yerde insanlar mağaralarda yaşıyor, barınak yapmak zorunda kalmıyordu, çobanlıkla geçinenler ise açık havada yaşamını sürdürüyordu.

Eski insanların sabit evleri yoktu. Mevsim değiştiğinde ya da hayvan sürüleri için yeşil otlaklara ihtiyaç duyduklarında başka yerlere göç ederlerdi. Böyle yaşayan insanlara göçebe denir. Kabilelerin çoğu yer değiştirirlerken söküp yanlarında götürdükleri çadırlarda yaşarlardı. Göçebe toplumlar hala birçok yerde varlıklarını sürdürüyor. Amerika kıtasına ilk yerleşenlerin son Buzul Çağı'nda karadan bir geçit ortaya çıktıktan sonra (Asya'yı Alaska'dan ayıran) Bering Boğazı'nı yürüyerek geçen insanlar olduğuna ilişkin bir teori bulunuyor.

Bu konuda yalnızca Yerli halkın genetik özelliklerinden değil, evlerin karşılaştırılmasından da anlaşılıyor. Birçok Asya halkının yurt, jirca ya da ger olarak anılan tipik çadırları ile Amerikan Yerlileri'nin kullandığı çadırlar birbirine benzer.

İnsan yavaş yavaş yerleşik yaşama geçip çevresine uyum sağladı. Giderek binaların kaidesini oluşturan ahşap  çerçeveler güçlendirildi, binaların üstünü örtmekte kullanılan hayvan derisi ve dokuma kumaşların yerini ahşap , ot ve çamur gibi daha dayanıklı ve ağır malzemeler aldı. Bu değişiklikler yapıları güçlendirerek dayanıklılık sağladı. Konutların büyümesiyle ahşap çerçeveler giderek daha da sağla yapılmaya başlandı.

Kaynak: Tübitak